© BWNW. Bronvermelding: Ida Stamhuis, Lobatto, Rehuel, in: Biografisch Woordenboek van Nederlandse Wiskundigen URL: http://bronhist.huygens.knaw.nl/INGWebsite/Onderzoek/Projecten/BWNW/lemmata/data/lobattorehuel [19/02/2018]
Rehuel Lobatto bracht in de negentiende eeuw de statistiek in Nederland op hoger plan.
LOBATTO, Rehuel, wiskundige en statisticus (Amsterdam, 6 juni 1797 - Delft, 9 februari 1866). Oudste zoon van Isaäc Cohen Lobatto, makelaar, en Rebecca da Costa. Gehuwd in 1825 met Clara de Léon. Uit dit huwelijk werden ten minste tien kinderen geboren, waarvan er in zijn sterftejaar 1866 nog vier in leven waren.
Als kind viel Lobatto al op door zijn grote begaafdheid op het gebied van de wiskunde, maar hij was ook goed in de talen. In het studiejaar 1811-1812 volgde hij bij de Amsterdamse hoogleraar J.H. van Swinden aan het Athenaeum Illustre colleges wis- en natuurkunde. Hij ontwikkelde zich tot wiskundige van niveau door zijn uitgebreide correspondentie met zijn leeftijdgenoot, de bekende Belgische wiskundige en statisticus Lambert Adolphe Jacques Quetelet (1796-1874).
In 1816 kreeg Lobatto een functie als tweede klerk op het departement van binnenlandse zaken. Door zijn joodse afkomst lukte het hem niet wiskundedocent te worden. In 1826 werd Lobatto benoemd tot arrondissementsijker te Rotterdam. Een jaar later volgde de benoeming tot adviseur bij het ministerie van Binnenlandse Zaken betreffende zaken van maten en gewichten. Vanaf 1826 was hij belast met het samenstellen van het Jaarboekje uitgegeven op last van Z.M. den Koning, bekend als het Jaarboekje van Lobatto, waarin zich een sectie statistiek bevond. In 1831 werd Lobatto secretaris van de eerste Nederlandse commissie voor de statistiek, en in 1832 wetenschappelijk adviseur van het ministerie van binnenlandse zaken om levensverzekeringsmaatschappijen te beoordelen. In hetzelfde jaar trok de Hollandsche Sociëteit hem aan als wiskundig adviseur.
In 1834 kende de universiteit van Groningen Lobatto een eredoctoraat in de wiskunde en de natuurwetenschappen toe. In 1842 werd hij hoogleraar in de hogere wiskunde aan de pas opgerichte Koninklijke Akademie te Delft. Lobatto was actief lid van het Wiskundig Genootschap en werd verkozen tot lid van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen.
Lobatto schreef over integratietheorie, kegelsneden, goniometrische functies en hogere-machtsvergelijkingen, en na zijn benoeming te Delft ook over fysisch-mathematische onderwerpen. Een drietal artikelen is aan waarschijnlijkheidsrekening en levensverzekeringstheorie gewijd. Hij schreef vier leerboeken, waarvan Lessen over de Hoogere Algebra uit 1845 het bekendst is geworden.
Bronnen
Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek, dl. VI, pp.
Bouwstoffen voor de geschiedenis van de levensverzekeringen en lijfrenten in Nederland, bijeengebracht en bewerkt door de directie van de Algemeene Maatschappij van Levensverzekering en Lijfrente (Amsterdam, 1897) 189-199
Haaften, M. van, Het Wiskundig Genootschap, zijn oudste geschiedenis, zijn werkzaamheden en zijn betekenis voor het verzekeringswezen (Groningen, 1923) 125-136
Matthes, C.I., Levensberigt van Rehuel Lobatto, reprint van Jaarboek 1866 der Koninklijke Akademie van Wetenschappen (Amsterdam, 1866)
Nationaal Museum, Rehuel Lobatto reprint, augustus 1866, 30 blz.
Stamhuis, I.H., The career of a Jewish intellectual in the first half of the nineteenth century: Rehuel Lobatto (1797-1866), Studia Rosenthaliana 21 (1987) 163-184
Stamhuis, I.H., The mathematician Rehuel Lobatto advocates life insurances in The Netherlands in the period 1830-1860, Annals of Science 45 (1988) 619-641
Stamhuis, I.H., A nineteenth century Dutch mathematician: Rehuel Lobatto (1797-1866), Nieuw Archief voor Wiskunde, 4e serie 6 (1988) 227-245
Stamhuis, I.H., 'Cijfers en aequaties' en 'kennis der staatskrachten'. Statistiek in Nederland in de negentiende eeuw (Amsterdam, 1989)
Stamhuis, I. H., De actuariële theorie en de ontwikkeling van het beroep van actuaris in de negentiende eeuw, in: Gerwen, J. van, and M.H.D. van Leeuwen (eds.), Studies over zekerheidsarrangementen. Risicos, risicobestrijding en verzekeringen in Nederland vanaf de Middeleeuwen (Amsterdam, 1998) 403-423
Stamhuis, I.H., An unbridgeable gap between two approaches of statistics, in: Paul P.M. Klep and Ida H. Stamhuis (eds.), The statistical mind in a pre-statistical era. The Netherlands 1750-1850 (Amsterdam, 2002) 71-98
Wolf, H.J. De wiskundige R. Lobatto en zijn wetenschappelijke activiteiten, Nieuw Archief voor Wiskunde 3 (1970) 112-124Biogr. Woordenboek van Nederland
Biogr. Woordenboek Soc. Arb. Bew.
Publicaties
Lobatto, R., Beschouwing van den aard, de voordeelen, en de inrigting der maatschappijen van levensverzekering; bevattende tevens eene verklaring der ware gronden van berekening tot het ontwerpen van duurzame weduwen-fondsen, bijzonderlijk opgesteld ten dienste der ongeoefenden in de wiskunde (Amsterdam, 1830)
Lobatto, R., Lessen over de hoogere algebra (Den Haag, 1845)
Auteur: Ida Stamhuis
Laatst gewijzigd: maart 2006