© BWNW. Bronvermelding: Eisso Atzema, Hennert, Johan Frederik, in: Biografisch Woordenboek van Nederlandse Wiskundigen URL: http://bronhist.huygens.knaw.nl/INGWebsite/Onderzoek/Projecten/BWNW/lemmata/data/hennertjohanfrederik [11/08/2019]
Johan Hennert belichaamde de overgang van de universele natuurwetenschapper in de 18e-eeuwse traditie naar de wiskundige specialist van de 19e eeuw.
HENNERT, Johan Frederik, wiskundige en filosoof (Berlijn, 19 oktober 1733 - Utrecht, 30 maart 1813). Oudere broer van de architect en bosbouwkundige Karl Wilhelm Hennert (1739-1800). Trouwde op 3 augustus 1769 te Utrecht met Petronella Johanna de Timmerman (wed. Abraham Haverkamp)(Middelburg, 1723 - Utrecht, 1786). Na haar overlijden hertrouwde hij op 11 maart 1787 te Hanau (Duitsland) met Constantia Agnita (Agnetta), Barones von Reder (wed. Christiaan Rose) (Zutphen, 1741 - Utrecht, 1798). Beide huwelijken bleven kinderloos.
Als de zoon van een hoge ambtenaar aan het Pruisische Hof, bezocht Hennert het Joachimthaler Gymnasium te Berlijn, waar Johann Sulzer (1720-1776) zijn wiskundeleraar was. Ook genoot hij privélessen van Leonard Euler (1707-1786). In 1755 vertrok Hennert naar Parijs, waar hij onder Joseph-Nicolas Delisle (1688-1768) astronomie studeerde (en ook bij de laatste inwoonde). In 1757 vestigde hij zich als privaat-docent wiskunde en astronomie te Leiden, alwaar hij onder anderen Jean van Swinden (1746-1823) en J.J. Blassière (1736-1791) onder zijn leerlingen telde. In 1764 volgde hij in Leiden Johann Castillon (1704-1791) op als Professor in de Wijsbegeerte, Wiskunde en Astronomie. Met een korte onderbreking in 1786, in welk jaar hij vanwege zijn orangistische sympathieën tijdelijk de wijk nam naar Hanau, bekleedde hij deze positie tot zijn emeritaat (om gezondheidsredenen) in 1805.
Hennerts wetenschappelijke publicaties betreffen vrijwel uitsluitend de astronomie (vooral planeetbanen) en de optica (met name de theorie van de achromatische telescoop) en zijn te vinden in een breed scala aan Nederlandse en buitenlandse tijdschriften of ook als afzonderlijke publicaties. Daarnaast publiceerde hij ook nog twee omvangrijke lesboeken, de Elementa Mathematica (1766-68; grofweg over de zuivere wiskunde) en de Elementa Mathematica Applicata (1768-1775; de rest van de natuurwetenschappen en techniek). Beide boeken staan voor de tijd op een behoorlijk niveau en doen verrassend modern aan. Ook Hennerts inaugurele rede (over het nut van de wiskunde) geeft blijk van een haast moderne visie op de rol van de wiskunde in onderwijs en opvoeding. Door een openbare controverse over Hennerts onderwijs zijn we ook redelijk goed ingelicht over het onderwijs dat Hennert in de praktijk gaf. Het is duidelijk dat ook dit onderwijs zeer bij de tijd was, wat ook door getuigenissen van zijn vele leerlingen wordt bevestigd.
Later in zijn loopbaan concentreerde Hennert zich vooral op de wijsbegeerte en de verbreiding van het werk van de Schotse empirische school in Nederland. Ten slotte was Hennert ook actief in literaire kringen. Zijn eerste vrouw was een bekende dichteres en hij had goede contacten met Elizabeth Wolff en Aagje Deken. Zelf schreef hij al in Berlijn theaterkritieken en vervaardigde ook een Franstalig toneelstuk Le bel esprit: comédie en trois actes (Utrecht, 1766).
Bronnen
- Bos, Henk J.M. "Johan Frederik Hennert, Wiskundige en Filosoof te Utrecht aan het Eind der Achttiende Eeuw". Tijdschrift voor Geschiedenis der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Techniek 7 (1984):19-31 [de enige moderne studie over Hennert, zeer informatief aangaande de onderwijscontroverse]
- Nieuwenhuis, J. "Levensschets van Johan Frederik Hennert" In Hennert, Lessen over de Eerste Beginselen der Wijsbegeerte, vol. 1, redactie G.C. Spaan, 15-72. Leiden: L. Herdingh en Zoon, 1819 [de meest uitgebreide bron, bevat ook een overzicht van Hennerts publicaties]
De Universiteit van Amsterdam bezit een veilingscatalogus van Hennerts bibliotheek zoals geveild van 28 tot 31 oktober 1805 (dus na zijn emeritaat - niet zijn overlijden).
Auteur: Eisso Atzema
Laatst gewijzigd: JK november 2018