Biografisch Woordenboek van Nederland Wiskundigen

© BWNW. Bronvermelding: Teun Koetsier, Bottema, Oene, in: Biografisch Woordenboek van Nederlandse Wiskundigen URL: http://bronhist.huygens.knaw.nl/INGWebsite/Onderzoek/Projecten/BWNW/lemmata/data/bottemaoene [10/03/2019]

Oene Bottema was specialist op het gebied van de klassieke meetkunde, die hij echter met moderne precisie bedreef. Bijzondere waardering ondervond hij internationaal met zijn werk op het gebied van de theoretische kinematica en de kinematica van mechanismen.

BOTTEMA, Oene, meetkundige (Groningen, 25 december 1901 - Delft, 30 november 1992). Zoon van Rinze Wiltje Bottema, werkzaam bij de spoorwegen, en Wijtske Hoekstra. Gehuwd op 21 augustus 1930 met Femmina Catharina Johanna Berendsen. Uit dit huwelijk werden een zoon en een dochter geboren.

Oene Bottema bezocht de Rijks HBS te Groningen en schreef zich in 1919 in aan de Rijksuniversiteit aldaar. Na zijn studie wiskunde werd hij leraar en in 1927 promoveerde hij bij W. van der Woude aan de Rijksuniversiteit Leiden op het proefschrift De figuur van vier kruisende rechte lijnen. In 1941 werd Bottema hoogleraar in de zuivere en toegepaste wiskunde en de mechanica aan de Technische Hogeschool Delft. Zijn voortreffelijke bestuurlijke talenten werden in de periode 1951-1959 benut: toen was hij rector magnificus van de TH Delft. Ten slotte was Bottema een geweldige spreker. Befaamd waren zijn redes die hij als rector magnificus bij de jaaropening van de TH Delft hield. Na zijn pensioen in 1971 bleef Bottema nog ruim vijftien jaar wetenschappelijk actief.

De twintigste-eeuwse wiskunde ging zich in de loop der tijd meer en meer onderscheiden van de negentiende-eeuwse wiskunde. Voor vele wiskundigen had de structuralistische wiskunde, onder meer vertegenwoordigd door de moderne algebra van Emmy Noether en de Nederlandse generatiegenoot van Bottema, Van der Waerden, een enorme aantrekkingskracht. Bottema bleef bij de klassieke meetkunde, die hij echter met twintigste-eeuwse precisie bedreef.

Bottema schreef in totaal ruim 400 artikelen en acht boeken. Het merendeel heeft betrekking op de meetkunde, de kinematica en de theoretische mechanica. Hij schreef echter ook stukken die de speelse kant van de wiskunde belichten, zoals de Verscheidenheden: korte stukjes, sommige met een literaire inslag, die in Euclides verschenen in de jaren 1945-1977.

In de kinematica introduceerde Bottema de methode der instantane invarianten, die het mogelijk maakt om op een elegante manier alle klassieke resultaten uit de instantane (euclidische) kinematica samenhangend af te leiden. Voor het vlak heeft G.R. Veldkamp dat in 1963 in zijn bij Bottema geschreven proefschrift Curvature Theory in Plane Kinematics laten zien. Zijn belangrijkste boek, Theoretical Kinematics uit 1979, werd een standaardwerk voor werktuigbouwkundigen. Hij schreef dit samen met de Amerikaan Bernard Roth.

Bronnen

• Wansink, Johan H., "Bottema 70 jaar", Euclides 47 (1971-1972): 121-122.
• Koetsier, Teun, "In memoriam Oene Bottema", Euclides 68 (1993-19944): 202-204. 
• Klingens, Dick, "Vooraf aan 'Een eeuw Bottema (1901-1992), een eeuw meetkunde!'", Euclides 77 (2001-2002), 111-134. https://archief.vakbladeuclides.nl/bestanden/077_2001-02_04.pdf [nummer gewijd aan Bottema en meetkunde, met bijdragen van o.a. Dick Klingens, Bert Zwaneveld, A.W. Grootendorst, H.J.A. Duparc, N.G. de Bruijn, Harrie Stal, M.C. van Hoorn]
• Veldkamp, Geert R., "Oene Bottema: A Biographical Sketch", Nieuw Archief voor Wiskunde serie IV, 5 nr. 3 (november 1987): 249-276. [met een lijst van vrijwel alle publicaties van Bottema]. Dit artikel verscheen eerder in Mechanism and Machine Theory, 21 (1986): 447-449

Publicaties

• Theoretical Kinematics, Amsterdam: North Holland, 1979. [Met Bernard Roth; NH Series in Applied Mathematics and Physics, Volume 24]