© BWNW. Bronvermelding: Jenneke Krüger, Aardenne-Ehrenfest, Tatyana Pavlovna van, in: Biografisch Woordenboek van Nederlandse Wiskundigen URL: http://bronhist.huygens.knaw.nl/INGWebsite/Onderzoek/Projecten/BWNW/lemmata/data/aardenneehrenfesttanja [02/06/2021]
Tatyana van Aardenne-Ehrenfest publiceerde over verschillende onderwerpen in wiskunde en is een van de ontdekkers van het BEST theorema, over het aantal Euler cykels in gerichte grafen.
VAN AARDENNE-EHRENFEST, Tatyana Pavlovna. Wiskundige (Wenen, 28 oktober 1905 – Dordrecht, 29 november 1984). Dochter van Paul Ehrenfest, theoretisch natuurkundige en Tatyana Ehrenfest-Afanassjewa, wis- en natuurkundige en wiskundedidacticus. In 1932 gehuwd met Gijsbert Willem van Aardenne (1888-1983), fabrikant. Uit dit huwelijk werden vier dochters en twee zonen geboren.
Tatyana (Tanja) Ehrenfest was de oudste dochter van Paul Ehrenfest en Tatyana Afanassjewa. Van 1907 tot 1912 woonde ze met haar ouders in St. Petersburg. In 1912 verhuisde het gezin naar Leiden, vanwege de benoeming van Paul Ehrenfest tot opvolger van Anton Lorentz. Tanja kreeg evenals haar zus en broers huisonderwijs, van docenten en van hun moeder. Tanja ging als enige van de kinderen vervolgens naar het Stedelijk Gymnasium in Leiden, vanaf 1917. Ze toonde al vroeg belangstelling voor en aanleg in wiskunde; in 1922 deed ze staatsexamen en schreef ze zich in bij de Leidse Universiteit om wiskunde en natuurkunde te studeren.
Na haar doctoraal examen, in 1928, bracht ze een half jaar in Göttingen door, waar ze colleges volgde bij Harald Bohr en Max Born en assistent was van Born. In 1931 promoveerde ze in Leiden bij Willem van der Woude op een meetkundig onderwerp. Haar proefschrift heeft als titel Oppervlakken met scharen van gesloten geodetische lijnen.
Het
daaropvolgende jaar trouwde Tanja Ehrenfest op 21 december met de Dordtse fabrikant
Gijsbert Willem van Aardenne, een voormalig student van Paul Ehrenfest en later
directeur van Penn & Bauduin. Dit betekende het einde van een mogelijke
loopbaan als wiskundige, maar niet het einde van Tanja’s activiteiten op
wiskundig gebied. In 1933, het jaar waarin haar eerste kind werd geboren,
werd ze lid van het Wiskundig Genootschap. In 1943 publiceerde ze samen met
Julius Wolff een artikel met bewijzen voor twee stellingen over grenzen van
enkelvoudige gebieden. Dit was het laatste artikel van Wolff; hij werd in
september 1944 door de nazi’s gedeporteerd en overleed in februari 1945. In
1945 en 1949 publiceerde ze in Indagationes
Mathematicae artikelen naar aanleiding van een vraag, gesteld door Johannes
van der Corput, over het bestaan van eerlijke rijen. Ze toonde aan dat eerlijke
rijen niet bestaan. Het werk aan dit probleem werd voortgezet door andere
wiskundigen.
In 1949 publiceerde ze samen met Jaap Korevaar en Nicolaas de Bruijn een artikel over langzaam oscillerende functies. In 1951 publiceerde ze met Nicolaas de Bruijn in Simon Stevin een belangrijk artikel over het aantal Euler cykels in een gerichte graaf. Ze bewezen het BEST theorema; dit geeft een productformule voor het aantal Euler cykels. Ehrenfest en De Bruijn maakten voor hun bewijs gebruik van een tien jaar eerder door Smith en Tutte gepubliceerd bewijs voor de formule van het aantal cykels in een reguliere graaf met knopen van graad 2 (BEST = de Bruijn, Ehrenfest, Smith, Tutte).
Tanja van Aardenne-Ehrenfest maakte actief deel uit van netwerken van wiskundigen.Tot na de tweede wereldoorlog waren er in Nederland kleine gezelschappen van wiskundigen die bij elkaar kwamen om wiskunde te beoefenen. Tanja zelf organiseerde de ‘Dordtse wiskundekring’ waar onder meer Simon van Veen, Nicolaas Kuiper en Cornelis Visser bij hoorden, wat later ook Jaap Korevaar en Nico de Bruijn. De bijeenkomsten waren bij Tanja van Aardenne-Ehrenfest thuis en werden afgesloten met een hapje en een drankje.
Ze voerde bovendien een uitgebreide correspondentie op wiskundig gebied. In haar archief bevinden zich afschriften van verscheidene brieven aan wiskundigen en wiskundig geïnteresseerden. Ze bleef haar hele leven een trouw deelnemer aan wiskundige bijeenkomsten, workshops, studiedagen en dergelijke, al moest ze een enkele keer verstek laten gaan omdat er een kind ziek was.
Tanja van Aardenne-Ehrenfest was een wiskundige in hart en nieren; hoewel ze geen formele positie had nam ze actief deel aan netwerken van wiskundigen, organiseerde zelf bijeenkomsten en was ze wiskundig productief.
Bronnen
- · BEST theorema: https://en.wikipedia.org/wiki/BEST_theorem
- · Bruijn, Nicolaas. G. de. “In memoriam T. van Aardenne-Ehrenfest, 1905-1984. Tatjana Pavlovna Ehrenfest.” Nieuw Archief voor Wiskunde 4/3 (1985): 235-236.
http://alexandria.tue.nl/repository/freearticles/597575.pdf
- · Heijden, Margriet van der. Denken is verrukkelijk. Het leven van Tatiana Afanassjewa en Paul Ehrenfest. : Prometheus, 2021.
- · Kortram, Ronald A. “In Memoriam Cornelis Visser.” Nieuw Archief voor Wiskunde 5/2 (2001): 202-203.
- · Maanen, Jan A. van. “Julius Wolff (1882-1945), deel 2, Geen humoristisch optimisme meer.” Nieuw Archief voor Wiskunde 5/20 (2019): 55-67.
http://www.nieuwarchief.nl/serie5/pdf/naw5-2019-20-1-055.pdf
Foto Peter van Emde Boas
Publicaties
- · Ehrenfest, Tatjana, Oppervlakken met scharen van gesloten geodetische lijnen. Proefschrift Universiteit Leiden, 1931.
- · Aardenne van-Ehrenfest, Tatjana and Julius Wolff, “Über Die Grenzen Der Einfachzusammenhängenden Gebiete.” Commentarii Mathematici Helvetici 16, 1 (1943): 321–23.
- · “Proof of the impossibility of a just distribution of an infinite sequence over an interval.” Proc. Kon. Ned. Akad. Wetensch. 48 (1945): 3-8 / Indagationes Mathemeticae 7 (1945): 71-76.
- · “On the impossibility of a just distribution of an infinite sequence of points over an interval.” Proc. Kon. Ned. Akad. Wetensch. 48 (1945): 266-271.
- · “On the impossibility of a just distribution.” Proc. Kon. Ned. Akad. Wetensch. 52 (1949): 734-739 / Indagationes Mathemeticae 11 (1949): 264-269.
- · Korevaar, Jaap, Tatjana van Aardenne-Ehrenfest and Nicolaas G. de Bruijn, “A Note on Slowly Oscillating Functions.” Nieuw Archief Voor Wiskunde 2, 23 (1949): 77–86.
- · ---- and Nicolaas G. de Bruijn, “Circuits and Trees in Oriented Linear Graphs.” Simon Stevin : Wis- En Natuurkundig Tijdschrift 28 (1951): 203–17.
Archieven
· Noord-Hollands Archief , Haarlem 685 Aardenne-Ehrenfest, dr. T.P. van (nog niet geïnventariseerd)