© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Vefie Poels, Stienstra, Nelly, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: http://bronhist.huygens.knaw.nl/INGWebsite/Onderzoek/Projecten/DVN/lemmata/data/Stienstra [05/02/2018]
STIENSTRA, Nelly (geb. Winterswijk 21-6-1946 – gest. Utrecht 18-1-2016), vertaalwetenschapster, voorzitster Contact Rooms-Katholieken. Dochter van Hjerke Stienstra (1902-1973), graanhandelaar, en Pieternella Antonia Peeters (1907-1988). Nelly Stienstra bleef ongehuwd.
Nelly Stienstra groeide op in
Winterswijk, als enig kind in een niet onbemiddeld gezin waar godsdienst geen
grote rol speelde. De katholieke ouders van haar moeder waren gebrouilleerd
geraakt met de pastoor en hadden zich daarna van de kerk gedistantieerd. Haar
vader, van origine Nederlands-hervormd, had weinig op met het geloof. Daarom
werd Nelly niet gedoopt. Haar inwonende grootmoeder van vaders kant wekte desondanks
al vroeg haar belangstelling voor de Bijbel. Haar vader was werkzaam voor de
Koninklijke Van Waveren’s Graanhandel en werd in Buenos Aires gestationeerd,
zodat Nelly op elfjarige leeftijd met haar ouders naar Argentinië emigreerde. Ze
zat er op de Northlands School, een gerenommeerde anglicaanse kostschool voor meisjes
(ook Koningin Máxima zat op deze school). Na de voltooiing van haar opleiding
zou Stienstra er zelf les geven in wiskunde en Bijbelkennis. In 1967 ging ze Engels
studeren in Utrecht. Een jaar later haalde ze haar kandidaats en het jaar
daarop haar doctoraal, beide cum laude. Vanaf 1971 doceerde ze aan de
Universiteit Utrecht, eerst Engels en later vertaalwetenschappen.
Priestersalon
Na de dood van haar vader – in 1973 – ging Nelly Stienstra samen met haar moeder in Bilthoven wonen. Ze raakte steeds meer geïnteresseerd in het katholieke geloof en bezocht verschillende malen het bedevaartsoord Santiago de Compostela. Een eucharistieviering op televisie begin jaren tachtig met Johannes Paulus II vormde de doorbraak: op het moment dat de paus de hostie ophief, besloot ze over te gaan naar de katholieke kerk. Als begeleider en biechtvader koos zij monseigneur Theo G.A. Hendriksen, de oud-hulpbisschop van Utrecht. Hendriksen had in 1969 zijn ontslag ingediend bij kardinaal Alfrink uit onvrede over het diocesane beleid. Hij doopte Stienstra in de Paasnacht van 1982 (10 april) in de Utrechtse Augustinuskerk, in bijzijn van haar moeder, die zich inmiddels weer had verzoend met de katholieke kerk. Na de dood van haar moeder in 1988 werd Stienstra de huisgenote van Hendriksen, die aan de Nieuwegracht woonde.
Via de contacten van Hendriksen ontwikkelde Stienstra zich tot een spil in het netwerk van orthodoxe katholieken in Nederland. Als bekeerlinge was ze sterk gericht op de eucharistie, de kerkelijke leer en de geloofstraditie. Ze werd actief in de Sint-Catharinakathedraal als lector en coördinator van de Willibrordprocessie en nam deel aan bedevaarten in binnen- en buitenland. Ook voerde ze de hoofdredactie van het in 1990 door haar en Hendriksen opgerichte tijdschrift Zaken die God raken – zelf schreef ze daarin bijdragen over huwelijk, gezin en opvoeding en over kerken in Rome. Daarnaast was ze actief als vertaalster van godsdienstige werken van Anselm Grün, Henri Nouwen en van pauselijke brieven en encyclieken. In 1993 promoveerde ze bij Wolfgang Herrlitz op een analyse van de bijbelse metafoor van YHWH als de echtgenoot van zijn volk.
Aan de Nieuwegracht ontving Hendriksen regelmatig een groepje priesterstudenten en priesters. Stienstra gaf nieuw elan aan deze bijeenkomsten en drukte er steeds meer haar stempel op, waardoor de kring voor de buitenwacht bekend kwam te staan als de ‘priestersalon’ van Nelly Stienstra. Verscheidene (latere) bisschoppen participeerden erin, zoals Wim Eijk, Jan Hendriks, Gerard de Korte, Rob Mutsaerts, Jos Punt en Ad Simonis. Stienstra trad op als gastvrouw, maar nam ook volop deel aan de discussies. Simonis beschreef haar als intelligent en gelovig, anderen noemen haar ook fel, humoristisch en emotioneel. Geruchten als zouden hier de bisschopsbenoemingen worden bekokstoofd, ontkrachtte Stienstra met de opmerking dat bisschoppen niet in Utrecht maar in Rome worden benoemd. Dat neemt niet weg dat ze lobbyde voor de in haar ogen meest geschikte kandidaten als ze met Hendriksen op bezoek was bij de curie in Rome.
Boegbeeld van de orthodoxie
In 1997 werd Stienstra voorzitster van het Contact Rooms-Katholieken (CRK), en daarmee ook landelijk het boegbeeld van de orthodoxe katholieken. Het CRK was in 1986 opgericht als tegenhanger van de vooruitstrevende Acht Mei Beweging (AMB). Net als de AMB was het CRK een verzamelpunt van uiteenlopende groepen, maar dan aan de orthodoxe kant van het katholieke spectrum en met jaarlijkse contactdagen waar de bisschoppen wél acte de présence gaven. Onder Stienstra’s voorzitterschap won het CRK aan invloed. Via haar contacten in Nederland en Rome wist ze sprekers van naam voor de ontmoetingsdagen te strikken, zoals de kardinalen Arinze (1997) en Etchegaray (1998). Met ingang van 1997 bracht het CRK een eigen periodiek uit, waarvan Stienstra de hoofdredactie voerde.
In 2004 kwam Nelly Stienstra landelijk in het nieuws doordat zij de plechtige maagdenwijding ontving van kardinaal Simonis, een in Nederland weinig voorkomend ritueel (Brabants Dagblad, 10-2-2004). Als ‘consacrata laica’ of ‘bruid van Christus’ legde ze, uitgestrekt liggend op de grond in de Catharinakathedraal, de gelofte van kuisheid en gehoorzaamheid aan Christus af en beloofde ze haar leven in dienst te stellen van de katholieke kerk.
Na verloop van tijd raakte Stienstra teleurgesteld in Simonis. In vroegere tijden zou hij het goed gedaan hebben als ‘vadertje bisschop’, vond ze, maar tegen de ‘heterodoxe krachten’ van dat moment liet hij het afweten (gecit. Crijnen, 281). Met Wim Eijk, in 2007 benoemd als de nieuwe aartsbisschop, kon Stienstra aanvankelijk goed opschieten, maar de relatie raakte verstoord toen deze in 2009 besloot het Ariënskonvikt te sluiten, waar de priesterstudenten van het aartsbisdom en van enkele andere bisdommen woonden. Stienstra, die na de dood van Hendriksen (2001) dagelijks de eucharistieviering in het Ariënskonvikt bijwoonde, reageerde geëmotioneerd en protesteerde tegen de sluiting. Zij vocht de financiële motieven aan waarmee Eijk het besluit rechtvaardigde, waarna deze haar verbood nog langer als vrijwilligster in de Catharinakathedraal te werken. Tot in Rome diende Stienstra bezwaarschriften in – tevergeefs.
Hierna nam de invloed van Stienstra binnen de katholieke kerk af. De relatie met de aartsbisschop werd nimmer hersteld. In 2010 verscheen de laatste nieuwsbrief van het CRK. Op 18 januari 2016 overleed Nelly Stienstra onverwacht aan de gevolgen van hartfalen, in de ouderdom van 69 jaar. De requiemmis vond plaats in de Catharinakathedraal.
Publicaties
- Met hemel en aarde op en neer naar Santiago de Compostela (Utrecht z.j. [1989]).
- YHWH is the Husband of His People. Analysis of a biblical metaphor with special reference to translation (Kampen 1993) [dissertatie].
- ‘Hoe ik Mgr. Hendriksen leerde kennen’, Zaken die God raken 12 (2001/2002) nr. 6, 16-18.
- CRK Nieuwsbrief. Stichting Bevordering Contact Rooms-Katholieken 1 (1997) nr. 2 (dec.) – 2010, ongen.(april) [hoofdredactie Nelly Stienstra; aanwezig bij KDC, Nijmegen].
- Zaken die God raken 1 (1990) – 13 (2003) [hoofdredactie Nelly Stienstra; aanwezig bij KDC, Nijmegen].
Literatuur
- Algemeen Handelsblad, 29-05-1947.
- Jan van Hooydonk, ‘De drijfveren van Nelly Stienstra’, De Bazuin 82 (1999) nr. 20, 6-9.
- Lodewijk Winkeler, Stromingen in katholiek Nederland (Kampen 2004) 41-43.
- Brabants Dagblad, 10-2-2004.
- Ton van Schaik, ‘Bij de paarse pantoffel. Het aartsbisschoppelijk paleis in Utrecht’, in: J. Jacobs e.a. red., Aan plaatsen gehecht. Katholieke herinneringscultuur in Nederland (Nijmegen 2012) 371-385.
- Ton Crijnen, Kardinaal Ad Simonis. Kerkleider in de branding. Een biografie (Nijmegen 2014) 280-281, 336-338, 382-390, 504-505.
- Stijn Fens, ‘Orthodox katholiek boegbeeld’, Trouw, 21-1-2016.
Illustratie
Nelly Stienstra, door Hans Steinmeier, 2001 (ANP Photo).
Auteur: Vefie Poels
laatst gewijzigd: 05/02/2018