© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Els Kloek, Oostdijk, Susanna van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: http://bronhist.huygens.knaw.nl/INGWebsite/Onderzoek/Projecten/DVN/lemmata/data/Oostdijk [13/01/2014]
OOSTDIJK, Susanna van (geb. Brielle 4-10-1597 – gest. Den Haag 2-8-1661), volgde haar verloofde in gevangenschap. Dochter van Pieter Oostdijk (gest. ca. 1619), lid van de Brielse vroedschap. Susanna van Oostdijk trouwde op 22-12-1627 op Slot Loevestein met Arnoldus Geesteranus (1593-1658), remonstrants predikant. Uit dit huwelijk werden 8 of 9 kinderen geboren, van wie 2 dochters en 2 zoons de volwassen leeftijd bereikten.
Over de achtergrond van Susanna van Oostdijk is weinig bekend. Zij moet de dochter zijn geweest van Pieter Oostdijk, een stadsbestuurder van Brielle – de naamlijsten van de vroedschap van Brielle zijn onvolledig – die vanwege zijn remonstrantse sympathieën bij de wetsverzetting van 1618 van het kussen is gestoten. Kort hierna moet hij zijn gestorven. In diezelfde tijd werd Arnoldus Geesteranus, een jonge predikant te Schelluinen (bij Gorinchem) aan wie Susanna trouwbeloften had gedaan, uit zijn ambt gezet omdat hij niet in alle opzichten instemde met de besluiten van de Dordtse Synode. Susanna van Oostdijk bleef in Brielle wonen om haar zieke moeder te verzorgen, terwijl haar verloofde een min of meer zwervend bestaan leidde. Onder deze omstandigheden gaf hij Susanna haar woord terug. Enkele jaren later (in 1624) werd hij in Amsterdam gevangengenomen en na enkele maanden overgebracht naar Slot Loevestein. Daar zaten al enkele remonstrantse predikanten gevangen, wiens vrouw en kinderen toestemming was verleend bij hen te wonen op het slot. (Zie Isabella van Hattem).
Pas na acht jaar zag Susanna van Oostdijk haar oude verloofde terug. In 1626 werd het regime op Loevestein versoepeld, en Geesteranus kwam op het idee om zijn vroegere verloofde uit te nodigen voor een bezoek. Haar moeder was inmiddels overleden. Susanna was nog steeds niet getrouwd, ondanks de vele aanzoeken die haar werden gedaan. Geesteranus zelf noemt haar in dit verband een trouwe heldin die ‘niettegenstaande zij van veel andere vrijers werd verzocht, de courage nam met mij te trouwen’ (‘Aanteekening’, 213). Het huwelijk werd op 22 december 1627 op Slot Loevestein ingezegend door haar schoonvader Jodocus Geesteranus, rechtzinnig predikant te Gorinchem. Hun eerste kind werd precies negen maanden na de bruiloft – op 21 september 1628 – geboren. Dit kind stierf nog dezelfde dag, maar twee andere kinderen die op Loevestein werden geboren, bleven in leven. Zoon Justus, geboren op 14 april 1631, zou zich later Justus Geesteranus van Loevestein noemen.
In de nacht van 19 op 20 juli 1631 wist Arnoldus Geesteranus met enkele medegevangenen te ontsnappen. Hun vrouwen, onder wie Susanna van Oostdijk, bleven op Loevestein achter. Zij dienden een rekest tot vrijlating in, en mochten inderdaad kort hierna het slot verlaten. Susanna moet hierop korte tijd in Rotterdam hebben gewoond, maar al snel vestigde zij zich in Den Haag, waar haar man als predikant was beroepen. In 1637 verkocht hij het huis in Brielle dat zij nog steeds bezat. Zij stierf drie jaar na haar man, en is begraven in de Oude Kerk, in het familiegraf waar ook Geesteranus was begraven.
De naam van Susanna van Oostdijk is de geschiedenis ingegaan als ‘de Loevesteinse bruid’. Haar levensverhaal is overgeleverd dankzij de brieven van Geesteranus en andere remonstrantse zegslieden. In de achttiende en negentiende eeuw is haar huwelijkstrouw veelvuldig bezongen in gedichten, verhalen en toneelstukken. Het beroemdste is het gedicht dat Tollens over haar schreef in 1848.
Archivalia
CBG, Den Haag: Dossier Geesteranus. Hierin is sprake van notariële acten in Den Haag op naam van Suzanna van Oostdijk, tussen 28-8-1659 en 8-4-1661. Ook wordt er melding gemaakt van het testament dat zij op 28-5-1628 liet opmaken bij Van de Muys in Gorinchem.
Literatuur
- Pieter Huisinga Bakker, ‘Zuzanna van Oostdyk aan Arnoldus Geesteranus’, in: Poëzy van Pieter Huisinga Bakker (Amsterdam 1773) 47-60 [zgn. ‘heldinnenbrief’].
- Elizabeth Wolff geb. Bekker, Arnoldus Geesteranus aan Maria van Reigersbergen, echtgenoote van Mr. Hugo de Groot (Hoorn 1775) [gedicht over de vreugde van zijn huwelijk in gevangenschap].
- A.L. Pz., ‘Susanna van Oostdijk’, Almanak van Vernuft en Smaak (1806) 1-9 [gedicht].
- A. Loosjes Pz., Arnold Geesteranus en Susanna van Oostdijk (Haarlem 1807) [toneelstuk].
- ‘Aanteekening van Arnoldus Geesteranus, wegens zijn gevangenneming te Amsterdam, vervoer naar, verblijf op, en vlucht van Loevestein, 1624-1631’, in: Jacobus Scheltema, Geschied- en letterkundig mengelwerk 3 (Utrecht 1823) 3de stuk, 198-224 [afschrift van door Geesteranus opgetekend verslag van zijn belevenissen].
- H.N. van Til, ‘Susanna van Oostdijk’, in: Idem, De belangrijkste Nederlandsche vrouwen van vroegeren en lateren tijd, in geschiedkundige en zedelijke tafereelen geschetst (Zutphen 1828) 152-160.
- [AGL], ‘Arnoldus Geesteranus en Suzanna van Oostdijk’, in: De kracht der christelijke godsdienst, in karakterschetsen uit de Nederlandsche geschiedenis 2 (Leiden 1834) 45-54.
- H. Tollens, ‘Susanna van Oostdijk’, in: Idem, Laatste gedichten (Leeuwarden 1848) 178-194.
Illustratie
Portret door Jan Westerbaen de Oude, 1647 (Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis, Den Haag). Pendant van portret van A. Geesteranus.
Auteur: Els Kloek
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 218
laatst gewijzigd: 13/01/2014