Buyne, Hennah Yvonne (1952-2012)

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Jan de Roos, Buyne, Hennah Yvonne, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: http://bronhist.huygens.knaw.nl/INGWebsite/Onderzoek/Projecten/DVN/lemmata/data/Buyne [24/12/2018] 

BUYNE, Hennah Yvonne (geb. Paramaribo 9-1-1952 – gest. Amsterdam 1-11-2012), eerste vrouwelijke zwarte raadsheer, politica. Dochter van Otmar Henry Buyne (geb. 1929), psychiater, en Johanna Elisabeth van den Stoom (geb. 1932), docente Engels. Hennah Buyne trouwde op 20-8-1973 in Groningen met Carlo Leonard van Varsseveld (geb. 1948), onderwijskundige. Uit dit huwelijk (ontbonden op 21-4-1992) werden 1 zoon en 3 dochters geboren.

Hennah groeide op in Paramaribo. Ze was aanvankelijk het enige kind in een welgesteld katholiek gezin waar veel aandacht en ruimte was voor sport en cultuur. Haar vader was arts. Toen Hennah negen jaar oud was – in 1961 – ging het gezin naar Nederland omdat haar vader zich wilde specialiseren. In Utrecht werd hij zenuwarts en Hennah maakte daar de lagere school af. In 1966 werd broer Otmar jr. geboren en verhuisde het gezin naar Groningen, waar vader Buyne kinderpsychiater-neuroloog werd bij het Academisch Ziekenhuis. Van jongs af aan wilde Hennah kinderarts of kinderrechter worden. Nadat ze in 1969 het Maartenscollege in Groningen had afgemaakt ging ze als zeventienjarige rechten studeren aan de Rijksuniversiteit Groningen. In 1973, een jaar voor haar afstuderen, trouwde ze met Carlo van Varsseveld, die eveneens uit Suriname afkomstig was en in Groningen onderwijskunde studeerde.

Geloven in jezelf

Na haar studie volgde Hennah van Varsseveld-Buyne van 1974 tot 1980 een opleiding tot rechter. De decaan van de universiteit had haar dit afgeraden, maar ze zette door. Haar motto was: ‘Je moet in je eigen mogelijkheden geloven en daarom tot het uiterste gaan’ (Trouw, 27-5-1997). De rechterlijke macht van Nederland bestond in de jaren zeventig nog grotendeels uit witte mannen en ze wist dat ze in die omgeving beter dan gemiddeld zou moeten presteren omdat er nu eenmaal meer op haar – een zwarte vrouw – zou worden gelet. In 1980 werd Buyne officier van justitie in Groningen. Van Varsseveld-Buyne was daarmee de eerste zwarte vrouw in de Nederlandse rechterlijke macht. Haar werk combineerde ze met de zorg voor een groeiend gezin – tussen 1979 en 1984 kreeg ze een zoon en drie dochters. In 1983 werd ze rechter in Groningen; daarmee was ze ook de eerste zwarte rechter. Bewust koos ze voor een zo breed mogelijk werkveld: als kinderrechter, politierechter en lid van de meervoudige kamer deed ze zowel civiele als strafrechtelijke zaken en sprak zodoende recht in onder meer jeugd- en voogdijzaken, omgangsregelingen en (steun)fraudezaken.

In 1992 liep het huwelijk met Van Varsseveld stuk. Voortaan noemde ze zich weer Hennah Buyne. Een jaar na de scheiding werd ze sectorvoorzitter van de Groningse politierechters en werd ze lid van de Partij van de Arbeid (PvdA). Weer een jaar later – in 1994 –verhuisde Hennah Buyne naar Amsterdam. Als voorzitter van de strafkamer Rechtbank Amsterdam behandelde ze complexe zaken op het gebied van de georganiseerde misdaad. Van 1998 tot 2007 deed ze als raadsheer (hoger beroepsrechter) bij het Gerechtshof Arnhem straf-, fraude- en jeugdzaken, schuldsaneringen en economische- en milieudelicten. Haar streven was tot een humane strafrechtspleging te komen ‘in een golvend spanningsveld, waarin soms een harde soms een zachte schreeuw van vergelding klinkt vanuit de maatschappij’ (de Volkskrant, 19-9-2001).

Stoet van ontspoorden indammen

In 2006 en 2007 deed Buyne in de PvdA ervaring op als lid van het congrespresidium en als lid van een commissie die onderzoek deed naar vermeende misstanden bij de fractie in Amsterdam Zuidoost. In maart 2007 werd ze gekozen tot wethouder; haar beëdiging werd opgeluisterd met Surinaamse muziek en dans. Buyne had als portefeuille onderwijs, jeugd, integratie, diversiteit en grotestedenbeleid. Ze wilde ‘de stoet van ontspoorden indammen’ die ze eerder als rechter aan zich voorbij had zien trekken (de Volkskrant, 12-3-2007). Het voortijdig schoolverlaten wilde ze aanpakken door invoering van een strenge controle op verzuim. Voor kwetsbare jongeren kwam er door haar inspanningen een ‘acht tot acht’-opvang. Met zwakke basisscholen maakte ze afspraken om leerachterstanden aan te pakken. Een convenant moest de tweedeling tussen ‘witte’ en ‘zwarte’ scholen tegengaan, maar een succes werd dit niet.

Begin 2008 liet Buyne een lesbrief voor scholen maken over de vrijheid van meningsuiting, religie en het omgaan met conflicten. De brief hekelde ‘politici die denken dat ze populairder worden door heel negatief te zijn over bepaalde groepen mensen’. De PVV van Geert Wilders zag er een aanval in en de oppositiepartijen in de Amsterdamse gemeenteraad riepen Buyne ter verantwoording. Aanvankelijk ontkende ze dat ze zich persoonlijk met de lesbrief had bemoeid, maar na een week gaf ze dit toch toe. Een motie waarin haar handelwijze werd afgekeurd, kreeg geen meerderheid, maar Buyne besloot in maart 2008 toch af te treden. Ze vertrok ‘met geheven hoofd en zonder wrok’ (Brief aan Amsterdam, 16-3-2008). Buyne was één jaar en twee dagen wethouder geweest. Surinaamse aanhangers namen met bloemen, staande ovaties en gezang afscheid van haar. In hetzelfde jaar werd ze opnieuw raadsheer bij het Gerechtshof Arnhem. Korte tijd later bleek dat ze ernstig ziek was. Hennah Buyne overleed op 1 november 2012 op zestigjarige leeftijd.

Reputatie

Hennah Buyne was een sterke en intelligente vrouw die haar gelijk goed wist te verwoorden, zowel privé als in de rechtbank. Als politica was ze populair bij haar Surinaamse achterban, maar in de pers kreeg ze soms stevige kritiek te verduren. Het kostte haar moeite het politieke spel mee te spelen. ‘In de stad bleef ze onzichtbaar, in de gemeenteraad opereerde ze onwennig en op den duur ongemakkelijk,’ schreef de Volkskrant na haar aftreden (17-3-2008). De voorzitter van de Amsterdamse PvdA, Michiel Geuzinge, prees Buyne omdat ze ‘een succesvolle carrière in de rechterlijke macht verliet om de publieke zaak te gaan dienen’ (In memoriam). Als politica bleek ze echter minder getalenteerd dan als rechter.

laatst gewijzigd: 24/12/2018